Dit is de politiek!!"" ik heb ze overvallen,anders waren we er denk ik niet uitgekomen....

Opkopen boeren voor A15 ging tegen wens van provincie in: 'Ik heb ze overvallen'

BEMMEL - Gaat het doortrekken van de A15 van Bemmel naar Zevenaar ooit gebeuren? Het Rijk wil daarvoor zes boeren opkopen, maar nu blijkt dat de provincie tegen dat plan was. Een reconstructie van moeizame gesprekken waarin de provincie en het Rijk allebei iets anders willen.
Het Rijk wil met het doortrekken van de A15 de verkeersproblemen oplossen. Het is het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat veel aan gelegen de weg door te laten gaan, maar dan moet het de stikstofneerslag wel zien te compenseren. Dat wil het ministerie doen door zes boeren uit te kopen.
Het plan, dat nu bij de Raad van State, ging nadrukkelijk tegen de wens van de provincie Gelderland in, zo blijkt uit onderzoek van Omroep Gelderland. We kregen inzage in het app-verkeer tussen de toenmalige minister en de verantwoordelijk gedeputeerde.
Met dat slopen heb ik ze gewoon overvallen
oud-minister Cora van Nieuwenhuizen
"Zo dan, dat was ff werken in Gelderland afgelopen weken. Blij dat het op deze manier is gelukt", appt Christianne van der Wal - toenmalig gedeputeerde verkeer - aan Cora van Nieuwenhuizen, die op dat moment minister van Infrastructuur was. "Zeker! Ging bij ons ook niet makkelijk en met dat slopen heb ik ze gewoon overvallen. Anders waren we er denk ik niet uitgekomen", appt van Nieuwenhuizen terug. "Ja, dat dacht ik al", reageert Van der Wal.
Een opvallend app-gesprek tussen de twee VVD’ers. Met smileys en knipogen gaat het er gemoedelijk aan toe. Op diezelfde dag in de zomer van 2021 zaten ze ook aan tafel. Van der Wal samen met Peter Drenth namens de provincie en Van Nieuwenhuizen als minister.
In dat gesprek maakt de minister bekend dat ze boeren uit gaat kopen voor de snelweg. En dat was niet bepaald de route die de provincie voor ogen had.
Raad van State stuurt ministerie terug naar tekentafel
We gaan terug naar januari 2021, een belangrijk moment voor voor- en tegenstanders van het doortrekken van de A15. Want de Raad van State komt na maanden van beraad met de uitspraak. Tegenstanders hebben bezwaar gemaakt tegen het doortrekken van de snelweg. Maar waar iedereen een definitief doorgehakte knoop verwacht, komt er een tussenuitspraak, want de onderbouwing van de minister rammelt.
De hoogste bestuursrechter geeft de minister een half jaar de tijd om de zaak beter te onderbouwen. En dat gaat over stikstof, en in het bijzonder over de gevolgen voor beschermde natuurgebieden.
Een paar maanden later is voor het ministerie duidelijk: er zijn negatieve effecten. Het gaat onder meer om de natuurgebieden Korenburgerveen bij Winterswijk, de Bruuk bij Groesbeek en naar later blijkt ook de Veluwe. De schade die het verkeer over de nieuwe A15 oplevert moet gecompenseerd worden: linksom of rechtsom.
Ook A348 wordt bekeken
Een van de opties die wordt bekeken is een strengere snelheidsverlaging op de A348. 24 uur per dag 100 kilometer per uur en strikte handhaving. Maar de conclusie van dat onderzoek is al snel glashelder: het is bij lange na niet genoeg.
Het is inmiddels juni en de tijd begint te dringen voor het ministerie. Er is dan nog een maand de tijd om het plan in te dienen bij de Raad van State. "Er is zeer grote urgentie dat er wel een haalbare oplossing komt, en dat is voor het Rijk de aankoop van boerderijen", schrijft een ambtenaar van de provincie.
En die methode ligt gevoelig in Gelderland. De provincie en de politiek zijn bang dat agrariërs op de Veluwe worden leeggeroofd en het gebied verschraald achterblijft. Op dat moment mag er nog geen boer worden opgekocht voor stikstofhandel. Dat heet extern salderen en betekent dat je bijvoorbeeld de stikstofrechten voor een boer opkoopt om een woning te bouwen óf een snelweg aan te leggen.
Het ministerie blijft aansturen op extern salderen
Ambtenaar provincie
De provincie wil veel liever dat het ministerie op een andere manier te werk gaat: met de zogenoemde Gelderse stikstofbank. Dat is een bank die beheerd wordt door de provincie. Met maatregelen komen daar vrijgekomen stikstofrechten in die vervolgens onder regie van de provincie weer kunnen worden uitgegeven.
De provincie doet ook een voorstel: de boeren worden door Gelderland – met het geld van de minister – opgekocht en de stikstofrechten worden via de stikstofbank beschikbaar gesteld.
Kort gezegd: Als je boeren opkoopt, doe het dan in ieder geval via ons. "Maar het ministerie blijft aansturen op extern salderen", aldus een ambtenaar van de provincie.
Zo heeft het ministerie twijfels bij de bank, ze weten niet zeker of het juridisch sterk genoeg staat. Bovendien wil het ministerie dat de boeren kunnen blijven boeren tot de stikstofruimte écht nodig is voor de A15. Die weg wordt pas over een paar jaar in gebruik genomen. Dat is met de bank geen optie.
Een ambtenaar van de provincie verzucht begin juli: "Ik zie geen bereidheid aan de kant van het ministerie voor de stikstofbank, mijn beeld is dat men niet wil afwijken van extern salderen (dit is wat men kent)."
Minister hakt knoop door
Terug naar 8 juli als minister Van Nieuwenhuizen en de twee gedeputeerden Van der Wal en Peter Drenth weer aan tafel zitten. Wat de ambtenaren al voorvoelden, maakt de minister dan bekend. Er wordt geen gebruik gemaakt van de stikstofbank. En daarom gaat ze extern salderen met boeren, oftewel: opkopen. "Omdat ze ook wettelijk hiervan gebruik mag maken."
Zie ook: Zes boeren opgekocht voor A15: contracten eerder getekend
Van Nieuwenhuizen vraagt wat Gelderland nodig heeft om tóch mee te kunnen met dit plan. Het Gelders college geeft dan aan dat er in ieder geval moet worden gekeken naar een sloopverplichting. Wordt de boerderij opgekocht, dan gaan de stallen tegen de grond. Dat moet voorkomen dat leegstaande schuren worden gebruikt door criminelen en dat het landschap verloedert.
Die sloopregeling komt er, het is de dag van de appjes tussen Van der Wal en Van Nieuwenhuizen. "Ging bij ons ook niet makkelijk en met dat slopen heb ik ze gewoon overvallen", omschrijft Van Nieuwenhuizen haar move richting de provincie.
Na de zomer duidelijkheid
Met de rechten van de uitgekochte boeren in de hand heeft het ministerie de plannen al een tijdje geleden ingediend bij de Raad van State. De organisatie van Johan Vollenbroek (Mobilisation for the Environment) heeft bezwaar ingediend tegen de plannen. De organisatie zegt dat de onderbouwing voor 'geen meter klopt'.
De Raad van State doet na de zomer uitspraak. En dan kan het meer dan dertig jaar zo maar eens duidelijk of de weg nu toch echt doorgaat of niet.